بازگشت
په افغا نستا ن او سیمی کی د سو لی تکل او هڅی
دوکتور . م. پکتیا وا ل دوکتور . م. پکتیا وا ل

د لته د افغا نستا ن او سیمی  جو ړ ښت او تشکیل نه څیړو ؛ مګر له ننۍ سیا سی وضعی  څخه څه لنډ ه یا د ونه کوو او په سیمه کی رو غه جو ړه څیړ و ۰             

په افغا نستا ن او سیمه کی لو یو قد رتو نو؟ د جیپو لیتک ؛او استر ا تیژیک مو قیعت په هکله  پد ې سیمه او منطقه کی  تل دغو قد ر تو نو ؛ د کو رنیو لا س پوسو  په ګډ و ن د هغې   د نیو لو او تر تسلط  لاندې نیو لو هڅه ګړې دې او دد ې سیمې خپلواکی او د خاورې یو وا لۍ یی تر شک لا ندې را وستۍ  دۍ  ۰             دغه سیمی په مختلفو نا مو سره د با ند نیو له خو ا په ډول ؛ ډول وضعه او حالت کی د تا ریخ په اوږ د و کې د یر غلو نو لا ند ې را غلۍ دۍ ؛ خو د اوسنۍ نا خوالی او جګړې ؛ یر غلو نو نیت او اهد اف د انګلستا ن له خو ا په   شپاړ سمه میلا د ې  پیړۍ کی په ختیز هند بنګا ل کی دانګریزانود کمپنۍ له  جوړولوسره  پیل سو؛ او انګلستا ن په پا نګو ال نظا م  کی دې حد ته رسید لۍ وو ؛ځه خپلی پانګی او ما لو نه صا در ؛ او دهغو ۍ له خا مو مو اد و او ارزانې د کا ر له نیرو او د خر ځلو ن  لوۍ بازارونه پیدا کړې ؛او په دې ډول امپریالیزم دې سیمی ته را ننو ت  ۰        

                      په  لمړ نیو وختو کی اور پایانو له هندو ستان څخه د هند محصو لا ت لکه فلفل ؛وریځی ؛ پنبه ؛بوره اونور د کار وا نونو په وسیله لا س ته راوړل او تقریبا سل کاله د هند سودا ګرې د پرتګال سره وه ؛ بیا ها لند لا س ور ته را اوږد کړ ؛ اوبیا فرانسویا نو ؛ دنما رکیا نو ؛ جر منیا نو د هند وستا ن په سود اګرۍ کی ور شر یک سو ول  او انګلستان به دې نا م بلا خر داسیمه اشغال کړ ه ۰                

په دې ډول انګلستان د استر لیا کا منولت؛ کا نا د ا دو مینون ؛ نیوزیلند ؛ سهلی افریقا ؛ مصر ؛ سود ا ن او نور ې مستعمیرې د تور ې په  زور تر تسلط لا ند ې راوستی ؛ او د نړۍ خورا مشهور بند ر و نه لکه جبل الظا رق؛ما لتا ؛ باب المند اب ؛ سویز ؛ عد ن ؛سنګا پور او هم د ا سی لوې استعمار ې دولتونه لکه فر انسه ؛جر منې ؛روسیه او نور تر خپل اقتصادې تا ثیر لا ند ې ونیول ۰

انګریزانو دهند وستا ن له اشغال څخه وروسته دې ته متو جه سول څه افغانستا ن تر خپل تسلط او نظر لا ندې ونیسی ؛ او افغا نستا ن له ګاونډویو مخصو صا له روسی امپراطورۍ پلا ن څخه ؛دهغوۍ ګر مو اوبوته رسید ل شنډ کړ ې ؛ نو انګریزانو د سیکا نو له دولت سره په ۱۸۳۹میلادې کال کی اتحاد وکړ ؛ څه دواړه د شا شجا ع ملا تړ وکړې او په دې ډول افغا نستا ن اشغال او تر خپل تسلط لا ندې ونیسې   ۰      

  پخوا له دې څه افغانستا ن   انګلسی استعمار ګر تر خپلی ولکی لا ند ې را ولی ؛ د افغا نستا ن لا س پوسیو د افغانستان ډیرې بر خی ؛ پنجا بی او انګلیسی استعما رته پریښودلې وې او هم په دې ډ ول دګند مک له ننګه او شر مه ډ که معاهد ه  له انګریزا نو سره په ۱۸۷۹میلادې =۱۲۵۸ه ش کال  کی او د د یو رند ناولی اود شر مه ډکه  معا هد ه په ۱۸۹۳ میلادې = ۱۲۷۲ش ه کال کی یی د افغانستا ن خپلواکی او د خاورې بشپړ تیا د انګریزانو په ولکه کی ور کړه ۰                                

              پانګوال انګلیسی استعما ګر هغه وخت زیا ت فعال سو ؛څه په روسیه کی په ۱۹۱۷ میلادې کا ل کی سوسیالیستی  بد لون راغۍ ؛ له مختلفو تکتیکو سره سره ؛ د سوسیالیزم دپراخید و لپاره یی د اسلا می عقاید و څخه په ناوړ و کټو لا س پور ې کړ او د لمړې ځل لپاره یی په مصر کی  دبنیاد ګرې کړۍ منځ ته راوړې ؛ او بیا یی په ننۍ پا کستا ن کی دبنیاد ګرا نو بنسټ مخصو صا د نظا می حلقی اساسی په  جګړې مارې ځا لو سره په ډیر زور سره جوړې کړې  ؛ څه په دې وسیله دسوسیالیزم ؛ مخصوصا په دې سیمه کی مخه ونیسی ۰                                                

        نن په پاکستا ن کی تر څوار لس زره ز  یاتی مدرسی موجودې دې او په هغه کی تر  یو نیم  میلو نه زیات طالبان  درس وایی ؛ برسیره پدې انګریزانو دننی افغانستان او پاکسنان په منځو کی پښتا نه د قبایلو په ډول پریښْو دل  ؛ څه دا هم دداسی اوښتون لپاره دیوال وې ؛او هم یی په دې ډ  ول دغه ولس له ټولو ټولنیزو ا و اقتصادې پر مختیاو و څخه محرو م کړ ل ۰                            

     هغه وخت څه سو سیا لیزم په نړۍ او اتحادشوروې کی د هغو عینی او ذ هنی نابرا برو انسا نی شرایطو په هکله مو قتی د نا کا مۍ سره مخا مخ سو ؛ نو هغه بنیاد ګران څه دسوسیالیز م د ما تی لپاره استعمار ؛ روزلی وو؛ نوریې هغوۍ ته اړتیا پا ته نه سوه  ؛اود هغوۍ د نا بودۍ او محوې لپار ه یی ملا وې وتړلی ؛ بعضی یی تطمیع کړل او نور هغه څه نه تطمیع کیدل د هغو ۍ د ورکی لپار ه یی د ۱۱د سپتا مبر ۲۰۰۱میلا دې کال حا د ثه پلمه   کړه او په دې ډول د امریکا د متحد و ایالا تو او انګلستان دولتو افغانستا ن اشغا ل کړ ؛ او بیا یی د(بن)موافقه  هغه هم نه د ټول افغانستان د ولس په استازیتو ب سر ه د څوکسو لاس پوسو په وسیله په افغانستان کی راوسته او  خپل استازې یی دافغانستان په بی وسه ولس ور وتپل ؟                    

     هغه نارا ضه بنیا د ګران دافغانستان ازادو قبا یلو ته پنا ه ور وړ ه دغو قبا یلو د افغانی دود اودستور په توګه د هغوۍ پنا ه ومنله اود هغوۍ ملا تړ  یی په پشتنی دود او غرور سره پیل کړ ل ۰                                         

د د غو نارا ضی بنیاد ګرانو په ملا تړ کی په پاکستان کی متحد ه مجلس عمل ؛ اۍ؛ اس؛ اۍ او نړیوال بنیادګران   هم ولاړ  دې ؛ جګړه په ټول زور او توان سره په دې سیمه کی روانه دۍ ؛نو دهغی دسولی د تکل لپار ه دا سی هیله او پیشنهاد کو و :   

     ۱- -په افغانستان او سیمه کی د ټولنیزې؛ او اقتصادې رغو نه او پر مختیا وې دۍ په رښتیانی  او مکمل ډول د ولسونو د مصلحت او رضایت سره سمی جدې پیل او سر ته ورسیږې ۰                                                 

   ۲ – د پا کستا ن دولت دې د ملت پالو ګو ندونو او سازمانونو په ملا تړ د متحد ه مجلس عمل او اۍ ؛ اس ؛اۍ سره داسی موافقی ته ورسیږې څه دا ټولی مدرسې او طالبان د مد نی  ښو ونی او څیړنو په لار و ورزل سی او په افغانستان او سیمه کی د له لاس وهنو څخه لاس وا خلی ۰  

 ۳ –په رښتیانی ډول دې د نا تو نطا می قو تو د خپلو امپریالیستی اهدا فو او د نطا مې پایګا وو ځا لی  نه جو ړوې ۰                                                         

 یوا ځی په جګړ ه د سولی مسله په افغا نستا ن او سیمه کی هیڅکله د تا ریخ په اوږ دو کی نه دې حل سوې ؛ د انګریزانو درۍ وار ې یر غلونه په ناکا م ډول په څت ووهل سول ؛او روسا ن هم له ما تی سره مخامخ سول ؛نو    په افغانستان او سیمه کی که دامریکا د متحد و ایالاتو ؛انګلستان او نا تو قوتونه په رښتیا سره روغه او جوړه غواړې او په دې پلمه په افغا نستا ن او سیمه کی خپلی نطا می پا یګا و و ته پراختیا نه ور کوې او سبا ته له افغانستان او له دې سیمی وځی ؛ سیاسی او اقتصادې تسلط او حا کمیت نه غوا ړې ؛ په ټو لنیزو ؛ اقتصا دې اوسیاسی پر مختیا وو کی د په افغانستان اوسیمه کی ژورې هڅی وکړې ؛ یوا ځی په ټولنیزو او اقتصادې بیا رغونه او پرمختیا سره  د یو کال په نطا می لګښت  روغه او جوړ ه را تلا ې سی ۰                                                                   

په دې ډول په افغانستا ن کی مرکزې دمو کرا تیک دولت استحکام موند لۍ سی ا و د افغانستان د فاع یوا ځی د افغانستان په ملی مسلحو قوتونوسره ممکن او مقد ور دې ؛ په ټو لنیزو او اقتصادې بیا رغونی او پر مختیا سره په   افغانستان اوسیمه کی بیکارې کمیږې ؛ ولسو نه په ډاډ ه ډول ژوند پیل کو لۍ  سی او به بد یل ډول سره د مخدرو  موادو دکرلو ؛ استعما ل او صدور مخنوۍ کیدۍ سی ؛او په اوسنیو هلو ځلوسره د مخد رو مو اد و مخنوۍ نا ممکن ښکارې ؛او هم دادارې فسا د د مخنوۍ لپاره د د ټول دولتی عواید را ټول او د باند نیو عوایدو سره یو ځا ی د په دولتی وارداتی حساب کی شامل او دپلانو په وسیله د د هغوۍ لګښت په افغانستان کی د مختلط اقتصاد پر اساس سر ته ورسیږې ؛ او ټو لو دولتی کا ر کنا نو او کار مندا نو ته دتخصص او مهارت په هکله په افغانیو معاش او کو پو ن ورکړې   او په اسعارو د معاشاتو او لګښتو نواو د بی ځا یو لګښتونو څخه د په زغرده مخنوۍ  وسی  دا دې  د ټولنیز عدالت روښانه علامه ګڼل کیږې او په دې  وسیله ادارې فساد هم کمیږې اود سولی امکا ن زیا تیږې۰                                                                                        

     من الله تو فیق                                                                    

 

 


May 21st, 2006


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
گزیده مقالات